จันทน์เทศ

ชื่อวิทยาศาสตร์ :  Myristica fragrans  Houtt.

ชื่อสามัญ : Nutmeg tree

วงศ์ :  MYRISTICACEAE

ชื่ออื่น: จันทน์บ้าน (เงี้ยว-ภาคเหนือ)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : 
ไม้พุ่ม สูง 5-18 เมตร เปลือกต้นเรียบ สีเทาอมดำ ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ รูปรี กว้าง 4-5 ซม. ยาว 10-15 ซม. ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบเรียบ แผ่นใบเรียบ เป็นมัน ดอก ดอกแยกเพศอยู่คนละต้น ออกเป็นช่อตามซอกใบ สีเหลืองอ่อน กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นรูปคนโท ปลายแยกออกเป็น 3 แฉก ไม่มีกลีบดอก ผล รูปทรงค่อนข้างกลม ผิวเรียบ สีเหลืองนวล พอแก่แตกอ้าออกเป็น 2 ซีก เห็นรก หุ้มเมล็ดสีแดง เมล็ดสีน้ำตาลมี 1 เมล็ด ส่วนที่ใช้ : ผล ดอก แก่น ราก และเมล็ด

สรรพคุณ : 
ผล - ให้ Myristica Oil ซึ่งเป็น Volatile Oil ประกอบด้วย Myristiein และ Safrole ซึ่งเป็นตัวแต่งกลิ่น และขับลม ดอก - ใช้เป็นเครื่องเทศ และขับลม แก่น - แก้ไข้ บำรุงตับ ปอด ราก - ขับลม แต่งกลิ่น เครื่องเทศ เจริญอาหาร เมล็ด - ขับลม แก้ท้องอืดเฟ้อ เป็นเครื่องเทศ เจริญอาหาร วิธีและปริมาณที่ใช้ : รกและเมล็ดขนาด 0.5 กรัม หรือประมาณ 1-2 เมล็ด หรือใช้รก 4 อัน ป่นรก หรือเมล็ดให้เป็นผงละเอียด ชงน้ำครั้งเดียว รับประทานวันละ 2 ครั้ง 2-3 วัน
ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) และลูกจันทน์ มีรสเผ็ดร้อนและมีกลิ่นหอม เป็นยาร้อนเล็กน้อย โดยออกฤทธิ์ต่อลำไส้และม้าม ใช้เป็นยาทำให้ธาตุและร่างกายอบอุ่น (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยบำรุงธาตุในร่างกาย แก้ธาตุอ่อน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้ธาตุพิการ (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ลูกจันทน์ ) ส่วนตำรับยาจีนระบุว่าให้ใช้จันทน์เทศที่เป็นยาแห้ง 10 กรัม เนื้อหมากแห้ง 10 กรัม ดอกคังวู้ 15 กรัม นำมาบดเป็นผง แล้วทำเป็นยาลูกกลอนขนาดเท่าเมล็ดถั่วเขียว ใช้รับประทานครั้งละ 10-20 เม็ด วันละ 3 ครั้ง
ลูกจันทน์ มีรสหอมออกฝาด เป็นยาบำรุงโลหิต (ลูกจันทน์ )ส่วนอีกตำราหนึ่งก็ระบุว่าดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ก็มีสรรพคุณบำรุงโลหิตเช่นกัน (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยกระจายเลือดลม (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) มีรสเผ็ดร้อน เป็นยาบำรุงกำลัง (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))ส่วนอีกตำราหนึ่งก็ระบุว่าลูกจันทน์ ก็มีสรรพคุณเป็นยาบำรุงกำลังเช่นกัน (ลูกจันทน์ )
ช่วยบำรุงหัวใจ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยทำให้เจริญอาหาร แก้อาการเบื่ออาหาร (ลูกจันทน์ )บ้างระบุว่ารกหุ้มเมล็ดก็ช่วยทำให้เจริญอาหารเช่นกัน (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ลูกจันทน์ช่วยทำให้นอนหลับได้และนอนหลับสบาย (ลูกจันทน์ )
ช่วยแก้อาการหอบหืด (เข้าใจว่าต้องใช้ผสมกับตัวยาอื่นด้วย) (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการปวดศีรษะ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้ดีซ่าน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
แก่นจันทน์เทศเป็นยาลดไข้ แก้ไข้ แก้ไข้ดีเดือด ไข้ที่เกิดจากไวรัส บ้างระบุว่าลูกจันทน์ หรือดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ก็มีสรรพคุณเป็นยาแก้ไข้เช่นกัน
ช่วยแก้อาการร้อนใน ช่วยทำให้ชุ่มคอ แก้อาการกระหายน้ำ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการกระสับกระส่าย ตาลอย
ช่วยแก้เลือดกำเดาไหลออก (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยขับเสมหะ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการคลื่นไส้อาเจียน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))แก้อาการคลื่นไส้อาเจียน อันเกิดจากธาตุไม่ปกติ โดยใช้ดอกจันทน์ (รก) ประมาณ 3-5 อัน นำมาต้มกับน้ำพอประมาณ แล้วเคี่ยวจนเหลือ 1 ใน 3 ใช้ดื่มเป็นยา (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการสะอึก (ผล ลูกจันทน์ )
ช่วยแก้ลม ขับลม โดยใช้ดอกจันทน์ (รก) นำมาบดให้เป็นผงละเอียด ใช้ชงกับน้ำดื่มครั้งเดียว วันละ 2 ครั้ง ติดต่อกันประมาณ 2-3 วัน (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ลูกจันทน์ ผล เนื้อผล ราก)
ช่วยแก้ลมจุกเสียดแน่นท้อง (ลูกจันทน์ ) ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยในการย่อยอาหาร (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ โดยใช้ดอกจันทน์ (รก) นำมาบดให้เป็นผงละเอียด ใช้ชงกับน้ำดื่มครั้งเดียว วันละ 2 ครั้ง ติดต่อกันประมาณ 2-3 วัน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการท้องเสียอันเนื่องมาจากธาตุเย็นพร่อง (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ตามตำราการแพทย์แผนจีน ลูกจันทน์มีรสเผ็ดและอุ่น มีฤทธิ์ให้ความอบอุ่นแก่กระเพาะอาหาร ทำให้ชี่หมุนเวียนได้ดี ช่วยแก้อาการปวดกระเพาะอาหาร ช่วยระงับอาการท้องร่วง แก้อาการท้องร่วงเรื้อรัง อันเนื่องมาจากม้ามและไตพร่องและเย็นเกินไป และมีฤทธิ์ในการสมานลำไส้ (ลูกจันทน์ )
เปลือกเมล็ดมีรสฝาดมันหอม ช่วยแก้ท้องขึ้น แก้อาการปวดท้อง (เปลือกเมล็ด)
ช่วยแก้อาการท้องร่วง (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ลูกจันทน์ )
ช่วยแก้บิด (เนื้อผล)แก้บิดมูกเลือด (ลูกจันทน์ )
ใช้เป็นยาสมานลำไส้ กระเพาะและลำไส้ไม่มีแรง หรือขับถ่ายบ่อย ให้ใช้ลูกจันทน์ 1 ลูกและยูเฮีย 5 กรัมบดเป็นผง ใช้รับประทานครั้งละ 3 กรัม ถ้าเป็นเด็กให้รับประทานครั้งละ 1 กรัม (ลูกจันทน์ )
ช่วยแก้อาการท้องมาน บวมน้ำ โดยในตำรับยาจีนระบุว่าให้ใช้จันทน์เทศที่เป็นยาแห้ง 10 กรัม เนื้อหมากแห้ง 10 กรัม ดอกคังวู้ 15 กรัม นำมาบดเป็นผง แล้วทำเป็นยาลูกกลอนขนาดเท่าเมล็ดถั่วเขียว ใช้รับประทานครั้งละ 10-20 เม็ด วันละ 3 ครั้ง
ช่วยแก้อาการปวดมดลูก (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ลูกจันทน์ )
ช่วยในการคุมกำเนิด (ผล ลูกจันทน์ )
แก่นช่วยบำรุงตับและปอด บ้างระบุว่าเมล็ดและรกก็มีสรรพคุณบำรุงปอดและตับเช่นกัน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้ตับพิการ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยบำรุงน้ำดี (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยรักษาม้ามหรือไตพิการ ด้วยการใช้ลูกจันทน์หรือดอกจันทน์ ขิงสด 8 กรัม พุทราจีน 8 ผล โป๋วกุ๊กจี 10 กรัม อู่เว้ยจื่อ 10 กรัม อู๋จูหวี 10 กรัม โดยนำทั้งหมดมารวมกันแล้วต้มกับน้ำเป็นยารับประทาน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยสมานบาดแผลภายใน (เปลือกเมล็ด)
ช่วยแก้ผื่นคัน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยบำรุงผิวหนัง บำรุงผิวหนังให้สวยงาม (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))ช่วยบำรุงผิวเนื้อให้เจริญ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
น้ำมันระเหยง่ายใช้เป็นส่วนผสมของขี้ผึ้งที่นำมาใช้ทาระงับอาการปวด ใช้เป็นยาขับประจำเดือน ทำให้แท้ง และทำให้ประสาทหลอน ส่วนในประเทศอินโดนีเซียใช้เป็นยาบำรุงธาตุในร่างกาย แก้อาการปวดข้อ กระดูก
ตามตำราเภสัชกรรมล้านนา จะใช้จันทน์เทศเป็นส่วนประกอบในตำรับยามะเร็งครุดและยาเจ็บหัว
ผลจันทน์เทศจัดอยู่ในตำรับยา “พิกัดตรีพิษจักร” ซึ่งเป็นตำรับยาที่ประกอบไปด้วยตัวยา 3 ชนิด ได้แก่ ผลจันทน์เทศ กานพลู และผลผักชีล้อม โดยเป็นตำรับยาที่ช่วยบำรุงโลหิต แก้ธาตุพิการ แก้พิษเลือด แก้ลม
ผลจันทน์เทศจัดอยู่ในตำรับยา “พิกัดตรีคันธวาต” ซึ่งเป็นตำรับยาที่ประกอบไปด้วยตัวยา 3 ชนิด ได้แก่ ผลจันทน์เทศ กานพลู และผลเร่วใหญ่ โดยเป็นตำรับยาที่แก้ธาตุพิการ แก้ไข้อันเกิดแต่ดี แต่แก้อาการจุกเสียด
ดอกจันทน์มีปรากฏอยู่ในตำรับ “ยาหอมเทพจิตร” และตำรับ “ยาหอมนวโกฐ” ซึ่งเป็นตำรับยาที่มีส่วนประกอบของดอกจันทน์ (รก) ร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่น ๆ อีกในตำรับ โดยเป็นตำรับยาที่ช่วยแก้ลมวิงเวียน แก้อาการหน้ามืดตาลาย มีอาการใจสั่น คลื่นเหียน อาเจียน และช่วยแก้ลมจุกแน่นในท้อง (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ดอกจันทน์ยังปรากฏอยู่ในตำรับ “ยาธาตุบรรจบ” ซึ่งเป็นตำรับยาที่มีส่วนประกอบของดอกจันทน์ (รก) ร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่น ๆ อีกในตำรับ โดยเป็นตำรับยาที่ช่วยบรรเทาอาการท้องอืดท้องเฟ้อ (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
แก่นจันทน์เทศจัดอยู่ในตำรับยา “พิกัดจันทน์ทั้งห้า” (ประกอบไปด้วย แก่นจันทน์เทศ แก่นจันทน์ขาว แก่นจันทน์แดง (แก่นจันน์ผา) แก่นจันทน์ทนา แก่นจันทน์ชะมด) ซึ่งเป็นตำรับยาที่มีสรรพคุณแก้ไข้เพื่อโลหิตและดี แก้อาการร้อนในกระหายน้ำ บำรุงหัวใจ บำรุงปอด บำรุงตับ และช่วยแก้พยาธิบาดแผล
ผล - ให้ Myristica Oil ซึ่งเป็น Volatile Oil ประกอบด้วย Myristiein และ Safrole ซึ่งเป็นตัวแต่งกลิ่น และขับลม ดอก - ใช้เป็นเครื่องเทศ และขับลม แก่น - แก้ไข้ บำรุงตับ ปอด ราก - ขับลม แต่งกลิ่น เครื่องเทศ เจริญอาหาร เมล็ด - ขับลม แก้ท้องอืดเฟ้อ เป็นเครื่องเทศ เจริญอาหาร วิธีและปริมาณที่ใช้ : รกและเมล็ดขนาด 0.5 กรัม หรือประมาณ 1-2 เมล็ด หรือใช้รก 4 อัน ป่นรก หรือเมล็ดให้เป็นผงละเอียด ชงน้ำครั้งเดียว รับประทานวันละ 2 ครั้ง 2-3 วัน
ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) และลูกจันทน์ มีรสเผ็ดร้อนและมีกลิ่นหอม เป็นยาร้อนเล็กน้อย โดยออกฤทธิ์ต่อลำไส้และม้าม ใช้เป็นยาทำให้ธาตุและร่างกายอบอุ่น (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยบำรุงธาตุในร่างกาย แก้ธาตุอ่อน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้ธาตุพิการ (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ลูกจันทน์ ) ส่วนตำรับยาจีนระบุว่าให้ใช้จันทน์เทศที่เป็นยาแห้ง 10 กรัม เนื้อหมากแห้ง 10 กรัม ดอกคังวู้ 15 กรัม นำมาบดเป็นผง แล้วทำเป็นยาลูกกลอนขนาดเท่าเมล็ดถั่วเขียว ใช้รับประทานครั้งละ 10-20 เม็ด วันละ 3 ครั้ง
ลูกจันทน์ มีรสหอมออกฝาด เป็นยาบำรุงโลหิต (ลูกจันทน์ )ส่วนอีกตำราหนึ่งก็ระบุว่าดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ก็มีสรรพคุณบำรุงโลหิตเช่นกัน (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยกระจายเลือดลม (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) มีรสเผ็ดร้อน เป็นยาบำรุงกำลัง (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))ส่วนอีกตำราหนึ่งก็ระบุว่าลูกจันทน์ ก็มีสรรพคุณเป็นยาบำรุงกำลังเช่นกัน (ลูกจันทน์ )
ช่วยบำรุงหัวใจ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยทำให้เจริญอาหาร แก้อาการเบื่ออาหาร (ลูกจันทน์ )บ้างระบุว่ารกหุ้มเมล็ดก็ช่วยทำให้เจริญอาหารเช่นกัน (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ลูกจันทน์ช่วยทำให้นอนหลับได้และนอนหลับสบาย (ลูกจันทน์ )
ช่วยแก้อาการหอบหืด (เข้าใจว่าต้องใช้ผสมกับตัวยาอื่นด้วย) (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการปวดศีรษะ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้ดีซ่าน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
แก่นจันทน์เทศเป็นยาลดไข้ แก้ไข้ แก้ไข้ดีเดือด ไข้ที่เกิดจากไวรัส บ้างระบุว่าลูกจันทน์ หรือดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ก็มีสรรพคุณเป็นยาแก้ไข้เช่นกัน
ช่วยแก้อาการร้อนใน ช่วยทำให้ชุ่มคอ แก้อาการกระหายน้ำ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการกระสับกระส่าย ตาลอย
ช่วยแก้เลือดกำเดาไหลออก (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยขับเสมหะ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการคลื่นไส้อาเจียน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))แก้อาการคลื่นไส้อาเจียน อันเกิดจากธาตุไม่ปกติ โดยใช้ดอกจันทน์ (รก) ประมาณ 3-5 อัน นำมาต้มกับน้ำพอประมาณ แล้วเคี่ยวจนเหลือ 1 ใน 3 ใช้ดื่มเป็นยา (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการสะอึก (ผล ลูกจันทน์ )
ช่วยแก้ลม ขับลม โดยใช้ดอกจันทน์ (รก) นำมาบดให้เป็นผงละเอียด ใช้ชงกับน้ำดื่มครั้งเดียว วันละ 2 ครั้ง ติดต่อกันประมาณ 2-3 วัน (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ลูกจันทน์ ผล เนื้อผล ราก)
ช่วยแก้ลมจุกเสียดแน่นท้อง (ลูกจันทน์ ) ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยในการย่อยอาหาร (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ โดยใช้ดอกจันทน์ (รก) นำมาบดให้เป็นผงละเอียด ใช้ชงกับน้ำดื่มครั้งเดียว วันละ 2 ครั้ง ติดต่อกันประมาณ 2-3 วัน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการท้องเสียอันเนื่องมาจากธาตุเย็นพร่อง (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ตามตำราการแพทย์แผนจีน ลูกจันทน์มีรสเผ็ดและอุ่น มีฤทธิ์ให้ความอบอุ่นแก่กระเพาะอาหาร ทำให้ชี่หมุนเวียนได้ดี ช่วยแก้อาการปวดกระเพาะอาหาร ช่วยระงับอาการท้องร่วง แก้อาการท้องร่วงเรื้อรัง อันเนื่องมาจากม้ามและไตพร่องและเย็นเกินไป และมีฤทธิ์ในการสมานลำไส้ (ลูกจันทน์ )
เปลือกเมล็ดมีรสฝาดมันหอม ช่วยแก้ท้องขึ้น แก้อาการปวดท้อง (เปลือกเมล็ด)
ช่วยแก้อาการท้องร่วง (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ลูกจันทน์ )
ช่วยแก้บิด (เนื้อผล)แก้บิดมูกเลือด (ลูกจันทน์ )
ใช้เป็นยาสมานลำไส้ กระเพาะและลำไส้ไม่มีแรง หรือขับถ่ายบ่อย ให้ใช้ลูกจันทน์ 1 ลูกและยูเฮีย 5 กรัมบดเป็นผง ใช้รับประทานครั้งละ 3 กรัม ถ้าเป็นเด็กให้รับประทานครั้งละ 1 กรัม (ลูกจันทน์ )
ช่วยแก้อาการท้องมาน บวมน้ำ โดยในตำรับยาจีนระบุว่าให้ใช้จันทน์เทศที่เป็นยาแห้ง 10 กรัม เนื้อหมากแห้ง 10 กรัม ดอกคังวู้ 15 กรัม นำมาบดเป็นผง แล้วทำเป็นยาลูกกลอนขนาดเท่าเมล็ดถั่วเขียว ใช้รับประทานครั้งละ 10-20 เม็ด วันละ 3 ครั้ง
ช่วยแก้อาการปวดมดลูก (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ลูกจันทน์ )
ช่วยในการคุมกำเนิด (ผล ลูกจันทน์ )
แก่นช่วยบำรุงตับและปอด บ้างระบุว่าเมล็ดและรกก็มีสรรพคุณบำรุงปอดและตับเช่นกัน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้ตับพิการ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยบำรุงน้ำดี (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยรักษาม้ามหรือไตพิการ ด้วยการใช้ลูกจันทน์หรือดอกจันทน์ ขิงสด 8 กรัม พุทราจีน 8 ผล โป๋วกุ๊กจี 10 กรัม อู่เว้ยจื่อ 10 กรัม อู๋จูหวี 10 กรัม โดยนำทั้งหมดมารวมกันแล้วต้มกับน้ำเป็นยารับประทาน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยสมานบาดแผลภายใน (เปลือกเมล็ด)
ช่วยแก้ผื่นคัน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยบำรุงผิวหนัง บำรุงผิวหนังให้สวยงาม (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))ช่วยบำรุงผิวเนื้อให้เจริญ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
น้ำมันระเหยง่ายใช้เป็นส่วนผสมของขี้ผึ้งที่นำมาใช้ทาระงับอาการปวด ใช้เป็นยาขับประจำเดือน ทำให้แท้ง และทำให้ประสาทหลอน ส่วนในประเทศอินโดนีเซียใช้เป็นยาบำรุงธาตุในร่างกาย แก้อาการปวดข้อ กระดูก
ตามตำราเภสัชกรรมล้านนา จะใช้จันทน์เทศเป็นส่วนประกอบในตำรับยามะเร็งครุดและยาเจ็บหัว
ผลจันทน์เทศจัดอยู่ในตำรับยา “พิกัดตรีพิษจักร” ซึ่งเป็นตำรับยาที่ประกอบไปด้วยตัวยา 3 ชนิด ได้แก่ ผลจันทน์เทศ กานพลู และผลผักชีล้อม โดยเป็นตำรับยาที่ช่วยบำรุงโลหิต แก้ธาตุพิการ แก้พิษเลือด แก้ลม
ผลจันทน์เทศจัดอยู่ในตำรับยา “พิกัดตรีคันธวาต” ซึ่งเป็นตำรับยาที่ประกอบไปด้วยตัวยา 3 ชนิด ได้แก่ ผลจันทน์เทศ กานพลู และผลเร่วใหญ่ โดยเป็นตำรับยาที่แก้ธาตุพิการ แก้ไข้อันเกิดแต่ดี แต่แก้อาการจุกเสียด
ดอกจันทน์มีปรากฏอยู่ในตำรับ “ยาหอมเทพจิตร” และตำรับ “ยาหอมนวโกฐ” ซึ่งเป็นตำรับยาที่มีส่วนประกอบของดอกจันทน์ (รก) ร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่น ๆ อีกในตำรับ โดยเป็นตำรับยาที่ช่วยแก้ลมวิงเวียน แก้อาการหน้ามืดตาลาย มีอาการใจสั่น คลื่นเหียน อาเจียน และช่วยแก้ลมจุกแน่นในท้อง (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ดอกจันทน์ยังปรากฏอยู่ในตำรับ “ยาธาตุบรรจบ” ซึ่งเป็นตำรับยาที่มีส่วนประกอบของดอกจันทน์ (รก) ร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่น ๆ อีกในตำรับ โดยเป็นตำรับยาที่ช่วยบรรเทาอาการท้องอืดท้องเฟ้อ (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
แก่นจันทน์เทศจัดอยู่ในตำรับยา “พิกัดจันทน์ทั้งห้า” (ประกอบไปด้วย แก่นจันทน์เทศ แก่นจันทน์ขาว แก่นจันทน์แดง (แก่นจันน์ผา) แก่นจันทน์ทนา แก่นจันทน์ชะมด) ซึ่งเป็นตำรับยาที่มีสรรพคุณแก้ไข้เพื่อโลหิตและดี แก้อาการร้อนในกระหายน้ำ บำรุงหัวใจ บำรุงปอด บำรุงตับ และช่วยแก้พยาธิบาดแผล
ผล - ให้ Myristica Oil ซึ่งเป็น Volatile Oil ประกอบด้วย Myristiein และ Safrole ซึ่งเป็นตัวแต่งกลิ่น และขับลม ดอก - ใช้เป็นเครื่องเทศ และขับลม แก่น - แก้ไข้ บำรุงตับ ปอด ราก - ขับลม แต่งกลิ่น เครื่องเทศ เจริญอาหาร เมล็ด - ขับลม แก้ท้องอืดเฟ้อ เป็นเครื่องเทศ เจริญอาหาร วิธีและปริมาณที่ใช้ : รกและเมล็ดขนาด 0.5 กรัม หรือประมาณ 1-2 เมล็ด หรือใช้รก 4 อัน ป่นรก หรือเมล็ดให้เป็นผงละเอียด ชงน้ำครั้งเดียว รับประทานวันละ 2 ครั้ง 2-3 วัน
ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) และลูกจันทน์ มีรสเผ็ดร้อนและมีกลิ่นหอม เป็นยาร้อนเล็กน้อย โดยออกฤทธิ์ต่อลำไส้และม้าม ใช้เป็นยาทำให้ธาตุและร่างกายอบอุ่น (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยบำรุงธาตุในร่างกาย แก้ธาตุอ่อน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้ธาตุพิการ (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ลูกจันทน์ ) ส่วนตำรับยาจีนระบุว่าให้ใช้จันทน์เทศที่เป็นยาแห้ง 10 กรัม เนื้อหมากแห้ง 10 กรัม ดอกคังวู้ 15 กรัม นำมาบดเป็นผง แล้วทำเป็นยาลูกกลอนขนาดเท่าเมล็ดถั่วเขียว ใช้รับประทานครั้งละ 10-20 เม็ด วันละ 3 ครั้ง
ลูกจันทน์ มีรสหอมออกฝาด เป็นยาบำรุงโลหิต (ลูกจันทน์ )ส่วนอีกตำราหนึ่งก็ระบุว่าดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ก็มีสรรพคุณบำรุงโลหิตเช่นกัน (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยกระจายเลือดลม (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) มีรสเผ็ดร้อน เป็นยาบำรุงกำลัง (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))ส่วนอีกตำราหนึ่งก็ระบุว่าลูกจันทน์ ก็มีสรรพคุณเป็นยาบำรุงกำลังเช่นกัน (ลูกจันทน์ )
ช่วยบำรุงหัวใจ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยทำให้เจริญอาหาร แก้อาการเบื่ออาหาร (ลูกจันทน์ )บ้างระบุว่ารกหุ้มเมล็ดก็ช่วยทำให้เจริญอาหารเช่นกัน (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ลูกจันทน์ช่วยทำให้นอนหลับได้และนอนหลับสบาย (ลูกจันทน์ )
ช่วยแก้อาการหอบหืด (เข้าใจว่าต้องใช้ผสมกับตัวยาอื่นด้วย) (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการปวดศีรษะ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้ดีซ่าน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
แก่นจันทน์เทศเป็นยาลดไข้ แก้ไข้ แก้ไข้ดีเดือด ไข้ที่เกิดจากไวรัส บ้างระบุว่าลูกจันทน์ หรือดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ก็มีสรรพคุณเป็นยาแก้ไข้เช่นกัน
ช่วยแก้อาการร้อนใน ช่วยทำให้ชุ่มคอ แก้อาการกระหายน้ำ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการกระสับกระส่าย ตาลอย
ช่วยแก้เลือดกำเดาไหลออก (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยขับเสมหะ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการคลื่นไส้อาเจียน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))แก้อาการคลื่นไส้อาเจียน อันเกิดจากธาตุไม่ปกติ โดยใช้ดอกจันทน์ (รก) ประมาณ 3-5 อัน นำมาต้มกับน้ำพอประมาณ แล้วเคี่ยวจนเหลือ 1 ใน 3 ใช้ดื่มเป็นยา (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการสะอึก (ผล ลูกจันทน์ )
ช่วยแก้ลม ขับลม โดยใช้ดอกจันทน์ (รก) นำมาบดให้เป็นผงละเอียด ใช้ชงกับน้ำดื่มครั้งเดียว วันละ 2 ครั้ง ติดต่อกันประมาณ 2-3 วัน (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ลูกจันทน์ ผล เนื้อผล ราก)
ช่วยแก้ลมจุกเสียดแน่นท้อง (ลูกจันทน์ ) ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยในการย่อยอาหาร (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ โดยใช้ดอกจันทน์ (รก) นำมาบดให้เป็นผงละเอียด ใช้ชงกับน้ำดื่มครั้งเดียว วันละ 2 ครั้ง ติดต่อกันประมาณ 2-3 วัน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้อาการท้องเสียอันเนื่องมาจากธาตุเย็นพร่อง (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ตามตำราการแพทย์แผนจีน ลูกจันทน์มีรสเผ็ดและอุ่น มีฤทธิ์ให้ความอบอุ่นแก่กระเพาะอาหาร ทำให้ชี่หมุนเวียนได้ดี ช่วยแก้อาการปวดกระเพาะอาหาร ช่วยระงับอาการท้องร่วง แก้อาการท้องร่วงเรื้อรัง อันเนื่องมาจากม้ามและไตพร่องและเย็นเกินไป และมีฤทธิ์ในการสมานลำไส้ (ลูกจันทน์ )
เปลือกเมล็ดมีรสฝาดมันหอม ช่วยแก้ท้องขึ้น แก้อาการปวดท้อง (เปลือกเมล็ด)
ช่วยแก้อาการท้องร่วง (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ลูกจันทน์ )
ช่วยแก้บิด (เนื้อผล)แก้บิดมูกเลือด (ลูกจันทน์ )
ใช้เป็นยาสมานลำไส้ กระเพาะและลำไส้ไม่มีแรง หรือขับถ่ายบ่อย ให้ใช้ลูกจันทน์ 1 ลูกและยูเฮีย 5 กรัมบดเป็นผง ใช้รับประทานครั้งละ 3 กรัม ถ้าเป็นเด็กให้รับประทานครั้งละ 1 กรัม (ลูกจันทน์ )
ช่วยแก้อาการท้องมาน บวมน้ำ โดยในตำรับยาจีนระบุว่าให้ใช้จันทน์เทศที่เป็นยาแห้ง 10 กรัม เนื้อหมากแห้ง 10 กรัม ดอกคังวู้ 15 กรัม นำมาบดเป็นผง แล้วทำเป็นยาลูกกลอนขนาดเท่าเมล็ดถั่วเขียว ใช้รับประทานครั้งละ 10-20 เม็ด วันละ 3 ครั้ง
ช่วยแก้อาการปวดมดลูก (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด) ลูกจันทน์ )
ช่วยในการคุมกำเนิด (ผล ลูกจันทน์ )
แก่นช่วยบำรุงตับและปอด บ้างระบุว่าเมล็ดและรกก็มีสรรพคุณบำรุงปอดและตับเช่นกัน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยแก้ตับพิการ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยบำรุงน้ำดี (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยรักษาม้ามหรือไตพิการ ด้วยการใช้ลูกจันทน์หรือดอกจันทน์ ขิงสด 8 กรัม พุทราจีน 8 ผล โป๋วกุ๊กจี 10 กรัม อู่เว้ยจื่อ 10 กรัม อู๋จูหวี 10 กรัม โดยนำทั้งหมดมารวมกันแล้วต้มกับน้ำเป็นยารับประทาน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยสมานบาดแผลภายใน (เปลือกเมล็ด)
ช่วยแก้ผื่นคัน (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ช่วยบำรุงผิวหนัง บำรุงผิวหนังให้สวยงาม (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))ช่วยบำรุงผิวเนื้อให้เจริญ (ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
น้ำมันระเหยง่ายใช้เป็นส่วนผสมของขี้ผึ้งที่นำมาใช้ทาระงับอาการปวด ใช้เป็นยาขับประจำเดือน ทำให้แท้ง และทำให้ประสาทหลอน ส่วนในประเทศอินโดนีเซียใช้เป็นยาบำรุงธาตุในร่างกาย แก้อาการปวดข้อ กระดูก
ตามตำราเภสัชกรรมล้านนา จะใช้จันทน์เทศเป็นส่วนประกอบในตำรับยามะเร็งครุดและยาเจ็บหัว
ผลจันทน์เทศจัดอยู่ในตำรับยา “พิกัดตรีพิษจักร” ซึ่งเป็นตำรับยาที่ประกอบไปด้วยตัวยา 3 ชนิด ได้แก่ ผลจันทน์เทศ กานพลู และผลผักชีล้อม โดยเป็นตำรับยาที่ช่วยบำรุงโลหิต แก้ธาตุพิการ แก้พิษเลือด แก้ลม
ผลจันทน์เทศจัดอยู่ในตำรับยา “พิกัดตรีคันธวาต” ซึ่งเป็นตำรับยาที่ประกอบไปด้วยตัวยา 3 ชนิด ได้แก่ ผลจันทน์เทศ กานพลู และผลเร่วใหญ่ โดยเป็นตำรับยาที่แก้ธาตุพิการ แก้ไข้อันเกิดแต่ดี แต่แก้อาการจุกเสียด
ดอกจันทน์มีปรากฏอยู่ในตำรับ “ยาหอมเทพจิตร” และตำรับ “ยาหอมนวโกฐ” ซึ่งเป็นตำรับยาที่มีส่วนประกอบของดอกจันทน์ (รก) ร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่น ๆ อีกในตำรับ โดยเป็นตำรับยาที่ช่วยแก้ลมวิงเวียน แก้อาการหน้ามืดตาลาย มีอาการใจสั่น คลื่นเหียน อาเจียน และช่วยแก้ลมจุกแน่นในท้อง (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
ดอกจันทน์ยังปรากฏอยู่ในตำรับ “ยาธาตุบรรจบ” ซึ่งเป็นตำรับยาที่มีส่วนประกอบของดอกจันทน์ (รก) ร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่น ๆ อีกในตำรับ โดยเป็นตำรับยาที่ช่วยบรรเทาอาการท้องอืดท้องเฟ้อ (ดอกจันทน์ (รกหุ้มเมล็ด))
แก่นจันทน์เทศจัดอยู่ในตำรับยา “พิกัดจันทน์ทั้งห้า” (ประกอบไปด้วย แก่นจันทน์เทศ แก่นจันทน์ขาว แก่นจันทน์แดง (แก่นจันน์ผา) แก่นจันทน์ทนา แก่นจันทน์ชะมด) ซึ่งเป็นตำรับยาที่มีสรรพคุณแก้ไข้เพื่อโลหิตและดี แก้อาการร้อนในกระหายน้ำ บำรุงหัวใจ บำรุงปอด บำรุงตับ และช่วยแก้พยาธิบาดแผล

ข้อมูลจาก : http://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/

ข้อมูลจาก : http://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/

ข้อมูลจาก : http://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/